مقدمه اي بر ارزشيابي كيفي-توصيفي

ستيز من تنها با تاريكي است و براي ستيز و نبرد با تاريكي ،شمشير بر تاريكي نمي كشم جراغ مي افروزم.(زرتشت)ارزشيابي گذشته بصورتي بود كه مقدار يادگيري دانش آموزان را سنجش نمي كردبلكه آن مقدار كاستي و نقصي  كه بود را برجسته مي كرد.در حقيقت نتايج آزمون بصورتي بود كه پس از آزمون به دانش آموز عنوان مي شد.چند سئوال را غلط نوشته .هيچ موقع مقدار آموخته ها را مد نظر نداشت.مقدارپيشرفت دانش آموزنسبت به يادگيري قبلي دانش آموز مقايسه نمي شد.ارزشيابي كيفي چراغي بود تا اين تاريكي ها راروشن كند.

2-دادن نمره ،اثر منفي بر فرايند يادگيري دارد.دانش آموزان  با گرفتن نمره،رهنمودها را فراموش خواهند كرد.

امروزه وظيفه نظام آموزشي ،كشف و پرورش استعدادهاوتوانايي هاي دانش آموزان براي شركت در فعاليت هاي سازنده اجتماعي است.ارزشيابي يكي از اركان مهم آموزش و پرورش مي باشد.چرا كه ارزشيابي تنهابه امتحان پاياني يك پايه يا دوره تحصيلي محدود      نمي شود .ارزشيابي براي يادگيري ،همگام بايادگيري و در خدمت يادگيري به عنوان يكي از مهمترين وظايف معلمان است.

پس نبايد تصور كرد كه ارزشيابي پشيرفت تحصيلي صرفا براي تعيين ميزان يادگيري دانش آموزان است بلكه در ارزشيابي،فعاليت هاي يادگيري كه توسط معلم انجام مي شود،نيز ارزشيابي مي شود.

3-ارزشيابي پيشرفت تحصيلي ،سنجش عملكرديادگيرندگان و مقايسه نتايج حاصل با هدفهاي از پيش تعيين شده ي آموزشي به منظور   تصميم گيري درباره ي اين كه آيا فعاليت هاي آموزشي معلم و كوشش هاي يادگيري دانش آموزان موفقيت آميز بوده است يا نه.

معلم بايد يا استفاده ازنتايج حاصل از ارزشيابي ،قوت ها وضعف هاي دانش آموزان را مشخص كندو براي بهبود فعاليت هاي يادگيري به او توصيه هايي را ارائه .دهد. در ارزشيابي قديم معلم تلاش مي كرد كه دانش آموزان را براي موفقيت در آزمون ها آماده كند.كه گويي هدف آموزشي فقط موفقيت در آزمون است نه يادگيري. به عبارت ديگر به جاي آنكه نظام ارزشيابي و اندازه گيري در خدمت آموزش ،رشد و توسعه دانش فراگيران ومعلمان قرار گيرد،فرايند تدريس و يادگيري در خدمت نظام سنجش و آزمون در آمده است و ملاك قضاوت در موردعملكرد نظام و دانش آموز در يك مقياس 20-0خلاصه مي شود.بنابراين جايي كه اندازه گيري ،سنجش و ارزشيابي تحصيلي مي تواند با اتخاذ شيوه هاي درست و بهره گيري از نتايج آن به عنوان فعاليتي ارزشمند،هدايت كننده و ارتقاء دهنده ي شرايت  يادگيري و در نهايت عملكرددانش آموزان باشد با استفاده نابجا از آن اين ركن مهم فرايند ياددهي –يادگيري را از گردونه خارج و حتي در مواردي به مانع يادگيري تبديل مي شود.                             

  برخي از عواملي كه باعث شده تا نظام ارزشيابي تغيير كند

1-وجود آسيب ها و كاستي هاي موجود در نظام ارزشيابي تحصيلي مثل –حافظه پروري-كم توجهي به حيطه ها و سطوح مختلف يادگيري، تحميل اضطراب نامطلوب به دانش آموزان،افزايش تكرار پايه تحصيلي ،هدف شدن امتحان بجاي يادگيري،حاكميت امتحان هاي پاياني و توجه اندك به تلاش و پيشرفت همه جانبه ي دانش آموزان

2-يافته هاي جديد علمي در حوزه روان شناسي و علوم تربيتي ،به نقش فعال دانش آموز در فرايند يادگيري و جايگاه ممتاز آن تاكيد و توجه شد روش هاي ارزشيابي نيز بر اساس يادگيري به شيوه هاي جديد،چون آزمون هاي عملكردي،پوشه كار كه بتواند با  ايجاد موقعيت هاي واقعي تر،ارزشيابي نمايد تغيير مي يابد كه گام نخست آن اجراي ارزشيابي توصيفي در دوره ابتدايي است                                                                         ويژگي هاي ارزشيابي كيفي توصيفي  

 1-زمينه ي مشاركت فعال دانش آموز و والدين را در فرايند ارزشيابي فراهم مي كند.

2-در جمع آوري اطلاعات از ابزارهاي متنوع و جديد براي افزايش اعتبار اطلاعات استفاده مي كند.

3-معلم و شوراي مدرسه با جمع بندي ،تحليل و تفسير دقيق اطلاعات در خصوص ارتقاء دانش آموز به پايه بالاتر تصميم گيري مي نمايد. 4-از نتايج ارزشيابي در رفع موانع يادگيري دانش آموز در طول فرايند ياددهي –يادگيري استفاده  مي كند.

5-با تسهيل شرايط ارتقاءو مداخله هاي مناسب در زمان مقتضي از افت تحصيلي تا حد قابل توجهي جلوگيري مي نمايد.

6-متناسب با نياز دانش آموزان از بازخوردهاي كيفي ،با عبارت هاي واضح و روشن كه منجر به تشويق و ترغيب دانش آموزان براي تلاش بيشتر  مي شود استفاده مي كند.

7-در جهت تقويت فعاليت هاي گروهي تلاش مي كند.

  خلاصه اي از تفاوت ارزشيابي توصيفي با ارزشيابي قديم

1-تغيير در شكل و شيوه هاي بازخورد(كمي به كيفي)

2-تغيير تاكيد از ارزشيابي پاياني به ارزشيابي تكويني

3-تغيير از رويكرد آموزش سپس ارزشيابي به ارزشيابي همزمان با آموزش

4-تغيير مقياس نمره اي 20-0 به مقياس ترتيبي

5-تنوع بخشي به ابزارهاي جمع آوري اطلاعات

6-تغيير در ساختار گزارش پيشرفت تحصيلي

7-تغيير در مرجع تصميم گيرنده درباره ي ارتقاء دانش آموزان

  برخي از اهداف ارزشيابي كيفي توصيفي

1-افزايش بهداشت رواني محيط ياددهي- يادگيري  با ارائه بازخوردهاي كيفي

2-بهبود كيفيت فرايند ياددهي-يادگيري با سنجش و ارزشيابي تكويني

3-تاكيد براهداف آموزش و پرورش،از طريق توجه به فرايند يادگيري به جاي تاكيد بر محتوا

4-تقويت فرهنگ جامعه (معلم،اولياء،مسئولين) در زمينه ي سنجش و ارزشيابي  و چگونگي مواجهه با آن

5-به خدمت گرفتن ارزشيابي در ارتقاء بهبود و اصلاح فرايندهاي ياددهي-يادگيري

  ابزارهاي ارزشيابي توصيفي

1-آزمون ها(عملكردي-مداد كاغذي و.. ).2-برگ ثبت مشاهدات (فهرست مشاهدات-فهرست واقعه نگاري)3-پوشه كار4-تكاليف درسي       5-درس پژوهي6-پروژه7-چك ليست(فهرست وارسي)8-كارنامه  توصيفي

بازخورد:    در حقيقت هسته مركزي فرايند ياددهي-يادگيري است لذا فرايند بازخوردبايد بر روي انتظارات آموزشي وفعاليت هاي       دانش آموزمتمركز باشد.

بازخورد ميتواند به دو شكل باشد:1-بازخورد رسمي(كتبي)شامل:1تهيه وتكميل چك ليست   2-كارنامه توصيفي

                                                    2-بازخورد غير رسمي(شفاهي):شامل صحبت ها و جمله هاي منظوم و منثور