عمده‌ترين مشکل املايي دانش‌آموزان:
الف. نارسانويسي:
1- نارسانويسي به وضعيتي اطلاق مي‌شود که دانش‌آموزان قواعد نگارشي در هنگام نوشتن رعايت نمي‌کنند، تمام کلمه يا بخشي از حروف آن را نمي‌تواند هم اندازه و هم شکل طبق قواعد نگارشي بنويسد، همچنين نارسايي آموزش در مورد استثناها و قواعد نگارشي جزو اين دسته از مشکلات است.
مثل نوشتن کلمه‌ي بندگي به صورت بنده‌گي يا نوشتن کلمه‌ي خواهر به صورت خاهر و... در اين نوع اختلال دانش‌آموز کلمه را از نظر نقطه، دندانه، شکل درست حرف و... کاملاً درست مي‌نويسد تنها مشکل اين است که دانش‌آموز معيار درست نويسي کلمه و حروف آن را رعايت نمي‌کند.
2- دانش‌آموز مهارت‌هايي نظير چرخش دست در نوشتن، گرفتن صحيح مداد را به خوبي ياد نگرفته است.
3- عدم حرکت مناسب انگشتان
4- ناهماهنگي چشم و حرکت دست
5- وضعيت قرار گرفتن نامناسب دفتر و مداد به هنگام نوشتن
6- نارسايي آموزش معلم در تمرين نوشتاري حروف
7- عدم هماهنگي حواس ديداري، شنيداري و حرکتي
8- خطا در ادراک ديداري حروف و کلمات
9- فاصله‌ي نامناسب چشم به هنگام نوشتن
10- عدم توانايي کنترل دست در هنگام نوشتن
11- عدم هماهنگي کلي بدن
12- تأخير در تکلم فرد
13- پرتحرکي و بي‌قراري در هنگام نوشتن
14- ميز و صندلي‌هاي نامناسب
ب. ضعف در حافظه‌ي ديداري:
عمده‌ترين مشکل املايي دانش‌آموزان ناتواني در جايگزيني درست اين حروف مي‌باشد، علت عمده اين نوع غلط‌هاي املايي ضعف حافظه‌ي ديداري است، يعني دانش‌آموز در هنگام نوشتن املا قادر نيست تصوير درست کلمه را در ذهن خود يادآوري کند لذا در بازشناسي حروف همصدا داراي مشکل هستند.
علل ضعف حافظه‌ي ديداري:
- نقص آموزش معلم
- عدم تمرين و تکرار حروف همصدا توسط دانش‌آموز
- دانش‌آموز قادر نيست تصوير کلمه را در ذهن خود تجسم کند(تجسم ذهني کلمه)
- نشناختن حروف
- ناتواني در ترکيب حروف
ج. ضعف در تميز ديداري
در اين نوع مشکل املايي، دانش‌آموز جزييات کلمه را رعايت نمي‌کند مثل از سه دندانه(س) يکي نمي‌نويسد، يا از نقطه‌ها کم و زياد مي‌کند به عنوان مثال کلمه‌ي آش، آس. همچنين ناتواني در تميز و تشخيص تفاوت يک چيز از ديگر چيزهاست نظير عدم تشخيص حروفي که داراي تصوير فضايي مشابهي هستند مانند ج به جاي چ، د به جاي ذ، ک به جاي گ و بالعکس. براساس تحقيقات انجام شده 25 درصد از مشکلات املايي دانش‌آموزان مربوط به ضعف در تميز ديداري است.
براي رفع اين مشکل مي‌توان تمريناتي از قبيل مشابهت‌ها و تفاوت‌ها انجام داد.
د. حساسيت شنوايي
برخي از مشکلات املايي از ضعف شنوايي ناشي مي‌شود در اين نوع اختلال املايي دانش‌آموز به علت ضعف شنوايي برخي از صداها را نمي‌شنود يا اينکه آن را اشتباه مي‌شنود.
پايين بودن حساسيت شنوايي عامل اصلي اين اختلال است. نمونه‌ي اين نوع اختلال:
نوشتن مسواک به صورت مسباک
نوشتن زنبور به صورت زمبور
علاوه بر اشتباه در نوشتن کلمات گاهي جا انداختن برخي از حروف و کلمات نيز از ضعف شنوايي است.
شيوه‌ي تلفظ معلم نقش اساسي دارد با تلفظ شمرده و رسا بودن صداي معلم عمده‌ي اين مشکل حل خواهد شد.
ه. عدم دقت و توجه
برخي از مشکلات املايي نيز مربوط به بي‌دقتي دانش‌آموز در دندانه و نقطه، تشديد و جايگزيني نادرست آن‌ها و اشتباهاتي در سرکش، تشديد مي‌باشد.
علل اشتباه نويسي در دندانه:
1- نا آشنايي با شکل کلي دندانه و حروف دندانه‌دار
2- نا آشنايي با نوشتن شکل دندانه در کلمه
3- اشتباه در شمارش دندانه‌هاي حروف دندانه‌دار مثل کلمه نيستند.
4- اشتباه در نوشتن شکل حروف دندانه‌دار در خط تحريري
5- نا آشنايي با قواعد خط تحريري به ويژه در اتصال حروف دندانه‌دار به برخي حروف معلمان پايه‌ي اول به ويژه در آموزش حروف دندانه‌دار، مراقب و نظارت کامل بر نحوه‌ي نوشتن دانش‌آموزان داشته باشند و با تمرين و تکرار به برخي تغييراتي که در شکل ظاهري دندانه‌ها و حروف در اتصال به حروف ديگر رخ مي‌دهد آشنا شوند و مهارت يابند.
حروف «ب، ن، ي» نماد بزرگ دندانه هستند که در اتصال به هجا يا کلمه‌ي ديگر تغيير مي‌يابند
کتاب...کتابدار، آب...آبي، توان...توانا، پهلوان...پهلوانان، موي...مويه، روي...رويه.

 دلايل اشتباه در نقطه‌گذاري حروف در کلاس اول معمولاً بيشتر است و به صورت‌هاي زير ديده مي‌شود:
1- کم گذاشتن نقطه
2- نگذاشتن نقطه
3- زياد گذاشتن نقطه
4- جا به جا گذاشتن نقطه
5- نامناسب گذاشتن نقطه
اشکالات مربوط به تشديد:
اشکالات مربوط به تشديد به صورت‌هاي زير در ديکته ظاهر مي‌شود:
1- جا انداختن يا ننوشتن تشديد
2- بي جا يا اضافه گذاشتن تشديد
3- جا به جا نوشتن تشديد
راه کار عملي براي شناسايي و برنامه‌ريزي مشکلات املايي
يکي از مشکلاتي که دانش‌آموزان با آن مواجه مي‌باشند ضعف املا است. اولين گام براي بر طرف کردن هر ضعفي شناخت آن مي‌باشد. اگر معلم و مربي به موقع و دقيق مشکلات دانش‌آموز را تشخيص دهد مي‌تواند سريع راه حل مناسب و منطقي را براي حل مشکل انتخاب و در جهت بهبود وضعيت آموزشي دانش‌آموزان اقدام نمايد.
مدل املانويسي که در ذيل توضيح داده مي‌شود تا اندازه‌ي زيادي به معلم کمک مي‌کند تا به طور دقيق و سريع ضعف املايي دانش‌آموزان را تشخيص دهد و در جهت بهبود وضعيت دانش‌آموز اقدام کند.
تعريف املا:
املا به معني جانشين ساختن صحيح صورت نوشتاري کلمات حروف به جاي صورت آواي آن‌هاست.
اهداف درس املا در دوره‌ي ابتدايي:
1- آموزش نوشتن کلماتي که مورد احتياج دانش‌آموزان است.
2- ارزشيابي از آموخته‌هاي دانش‌آموزان
3- افزايش خزانه‌ي لغات دانش‌آموزان
4- آموزش شيوه‌ي نگارش حروف و کلمات
در يادگيري املا يک کلمه سه عامل موثر مي‌باشد:
الف. شنيدن
ب. ديدن و تجسم ذهني کلمه
ج. نوشتن کلمه
با توجه به اين سه عامل زماني دانش‌آموز کلمه را به درستي خواهد نوشت که آن کلمه را خوب بشنود و بتواند در ذهن خود آن را تجسم کند و در نهايت کلمه را بنويسد.
حرکتي در زير توالي آن توضيح داده مي‌شود:
الف. شنيدن کلمه، تشخيص دقيق کلمه، تدارک کلمه
ب. تشخيص کلمه، يادآوري و مجسم ساختن تصاوير و بازشناسي کلمه‌ي صحيح در ذهن
ج. نوشتن درست کلمه، نوشتن صحيح حروف سازنده‌ي کلمه‌ي بازنويسي کلمه و توالي مناسب آن‌ها
به طور خلاصه مدل نگارش کلمات در املا عبارت از ادراک کلمه، بازشناسي کلمه‌ و بازنويسي کلمه هريک از اين توالي در مدل، مربوط به يک يا چند فرآيند ذهني است، ادراک کلمه مربوط به حافظه‌ي شنيداري و تميز شنيداري است. بازشناسي کلمه مربوط به حافظه‌ي ديداري و توالي ديداري است. بازنويسي کلمه مربوط به حافظه حرکتي است.
با توجه به مطالب ارايه شده مدل آموزشي املا به شرح زير ارايه‌ي معرفي مي‌شود:
براساس مدل ارايه شده کليه‌ي برنامه‌هاي آموزشي املا بايستي به سه رکن آن يعني ادراک، بازشناسي و بازنويسي توجه کنند.
بررسي نقادانه برنامه‌ي درسي املا در دوره‌ي ابتدايي مويد اين نکته است که برنامه‌هاي درسي تنها بر بازنويسي محدود بوده و دو بعد ديگر چندان مورد توجه نيست لذا برنامه‌هاي درسي املا از وجه آموزشي به وجه آزموني تبديل شده است. برنامه‌ي درسي مبتني بر اين مدل که هر سه رکن را شامل شود، براساس الگويي معرفي مي‌شود.
الگوي برنامه درسي املا:
1- انتخاب متن املا و نوشتن آن روي تخته‌ي کلاس و خواندن آن توسط دانش‌آموزان
2- پاک کردن متن از تخته و قرائت آن توسط معلم و نوشتن آن توسط دانش‌آموزان
3- تصحيح املا به صورت گروهي«توسط خود دانش‌آموزان»
4- استخراج فهرست خطاهاي ديکته‌اي
5- تمرين، توضيح و آموزش بر مبناي عمده‌ترين غلط‌هاي املايي
توضيح اينکه غلط‌هاي املايي هر جلسه مبناي آموزشي براي جلسه‌ي بعدي املا قرار مي‌گيرد.
مهم‌ترين محاسن اين الگو عبارت از:
الف. توجه به بعد آموزشي املا، چون در مراحل پنجگانه‌ي بالا هدف آزمون نيست.
ب. انعطاف پذيري در متن املا
ج. توجه به سه رکن برنامه‌ي درسي املا از طريق ديدن متن و خواندن و بازشناسي و يادآوري و کاهش مشکلات و خطاهاي ديکته‌اي دانش‌آموزان، به تدريج با اجراي کامل برنامه
د. کاهش اضطراب و ترس دانش‌آموزان از برنامه‌هاي درسي ديکته
ه. چون خطاهاي ديکته اي توسط خود دانش‌آموزان با راهنمايي معلم استخراج مي‌شوند، لذا دانش‌آموزان در رفع آن مصمم مي‌شوند
چون الگو بر پايه‌ي آموزش املا طراحي شده است لذا توصيه مي‌شود که از نمره دادن به دانش‌آموزان خودداري شود و ارزشيابي از کمي و عددي به کيفي تغيير يابد و اين فرآيند تا زماني ادامه يابد که غلط‌هاي املايي به حداقل برسد.
نکته‌ي قابل توجه ديگر، کلاس بايستي از حالت سنتي خود به کارگاه آموزشي تبديل شود و همه فراگيران در نقش ياد گيرنده و ياد دهنده باشند و تعامل هاي بين فردي گسترش يابد. براي قرائت متن املا با توجه به اينکه متن چندين بار خوانده شده و توضيحاتي توسط معلم برآن داده شده است، توصيه مي‌شود هر بند از متن املا فقط دو بار تکرار شده و مدت زمان تقرير متن حداکثر 25 دقيقه باشد، حداکثر متن املا در هر جلسه براساس توان دانش‌آموزان و نوع متن از لحاظ دشواري کلمات و عبارات، متغير مي‌باشد.
ولي به جهت هماهنگي مقدار متن املا در پايه‌هاي مختلف بدين شرح پيشنهاد مي‌شود:
براي کلاس اول ابتدايي در نيم سال اول 8 جمله حداکثر 35 کلمه و در نيم سال دوم 10 جمله حداکثر 40 کلمه، براي کلاس دوم ابتدايي حداکثر 10 سطر حدود 100 کلمه، براي کلاس سوم ابتدايي حداکثر 12 سطر حدود 120 کلمه، براي کلاس چهارم و پنجم ابتدايي حداکثر 15 سطر حدود 150 کلمه.
براي درک بهتر کلمات، گاهي نياز است که کلمه براي دانش‌آموزان به همراه تصوير آموزش داده شود همچنين براي تجسم ذهني يک کلمه بهتر است دانش‌آموزان آن را با انگشت خود در هوا بنويسند.
براي يادگيري بهتر مي‌توان تمرينات فرعي ديگري همچون دنباله نويسي و کامل کردن کلمات ناقص نوشته شده، تعيين تعداد حروف کلمه، تعيين تعداد نقطه‌ها، دندانه‌ها و... انجام داد.
براي تصحيح املا در اين الگو بايستي کلمات مشکل در تخته نوشته شود و سپس دانش‌آموزان با کنترل و نظارت معلم متن خود را با آن مطابقت کرده و غلط هاي خود را استخراج کنند. اين مورد مي‌تواند با عوض کردن دفاتر ديکته و يا تصحيح توسط يک عده‌ي خاص از دانش‌آموزان انجام شود. در پايان معلم به کمک دانش‌آموزان مهم‌ترين مشکلات ديکته‌اي آن جلسه را در تخته‌ي کلاس نوشته و به دانش‌آموزان در آن مورد آموزش مي‌دهد. چنانچه وقت آن جلسه اجازه ندهد مي‌توان آموزش را به جلسه‌ي بعدي موکول کرد.